Ο Τύμβος της αγωνίας και του μυστηρίου Όλα τα «μυστικά» που έχουν έρθει μέχρι τώρα στο φως και ό,τι δε γνωρίζουμε για το μεγαλειώδες μνημείο

 Το εντυπωσιακό ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά της Αμφίπολης «ξετυλίγει» μέρα με τη μέρα τα μυστικά του. Μόλις την Κυριακή έγινε γνωστό, από ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, η ανακάλυψη δύο ακόμα μοναδικών ευρημάτων: Δύο εξαιρετικής τέχνης Καρυάτιδες από θασίτικο μάρμαρο, οι οποίες συμφυείς με πεσσούς στήριζαν το μαρμάρινο επιστύλιο μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο.

Σε μια απόπειρα να διακρίνουμε τον μύθο από την πραγματικότητα, θέτουμε ορισμένα βασικά ερωτήματα και προσπαθούμε να δώσουμε πειστικές απαντήσεις.

Γιατί η Αμφίπολη;
«Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος της Αμφίπολης στην ανάπτυξη του Μακεδονικού βασιλείου, καθώς χρησίμευε σαν βάση των επιχερήσεων του Φιλίππου Β' για την κατάκτηση της Θράκης και των ελληνικών πόλεων των παραλίων της. Ηταν επίσης στρατιωτική και ναυτική βάση του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την εξόρμηση και την κατάκτηση της Ανατολής» έγραφε ο Δημήτρης Λαζαρίδης, ο πρώτος σκαπανέας της Αμφίπολης. Συμπλήρωνε, δε, ότι «η περιοχή της Αμφιπόλεως είναι κατάσπαρτη από τάφους, σε απόσταση έως και 4,5 χιλιομέτρων περίπου από τον κεντρικό οικισμό». Επομένως, η Αμφίπολη έχει όλα τα ιστορικά εφόδια -και πιθανότατα ένα σπουδαίο ταφικό μνημείο μέσα στο Λόφο Καστά- για να αποκασταστήσει το όνομά της ως σπουδαίου, υψηλής στρατηγικής σημασίας κέντρου της αρχαιότητας. Και σε ό,τι αφορά στους Μακεδόνες, μέσω του τύμβου, να συγκρίνεται ευθέως με τις Αιγές (Βεργίνα).



Ο χώρος πίσω από τις Καρυάτιδες - αριστερά διακρίνεται μέρος της οροφής που έχει πέσει


Γιατί ο τύμβος είναι τόσο μεγάλος;
Η περίμετρος του τύμβου της Αμφιπόλεως αγγίζει τα 500 μέτρα και η διάμετρός του τα 160 μ., με μέγιστο ύψος τα 23 μ. Συγκριτικά, η Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας στην οποίαν βρέθηκε ο μεγαλοπρεπής τάφος που αποδόθηκε στον Φίλιππο Β', δεν υπερβαίνει τα 110 μέτρα σε περίμετρο και το ύψος της είναι περίπου το μισό από αυτό του Λόφου Καστά. Ενα μνημείο όπως ο τάφος της Αμφίπολης, πιθανότατα πρωτοφανούς μεγέθους για το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα, δεν μπορεί να κατασκευάστηκε τυχαία και προφανώς συνδέεται με το πόση σημασία είχε εκείνος, εκείνη ή εκείνοι που ετάφησαν μέσα του. Οι υποθέσεις που γίνονται, εύλογα, ακολουθούν δύο κατευθύνσεις: Εφόσον ο τάφος ξεπερνά σε διαστάσεις κατά πολύ αυτόν του Φιλίππου, φαίνεται πως ο εκείνος που διέταξε την κατασκευή του θέλησε να αναμετρηθεί με το μεγαλείο του θρυλικού Μακεδόνα βασιλέα, ωθούμενος από ματαιοδοξία, φθόνο ή οποιοδήποτε άλλο κίνητρο. Εάν όμως οι μεγαθηριακές διαστάσεις του «ανθρωπογενούς γηλόφου» Καστά επιβλήθηκαν από τον αριθμό των νεκρών, τότε η ανασκαφή θα βρεθεί ενώπιον ενός πολυάνδριου, ενδεχομένως και πολύ εκτεταμένου ομαδικού τάφου. Αλλά γι' αυτό θα «μιλήσει» μόνο ο κύριος ταφικός θάλαμος που επί του παρόντος αναμένει την άφιξη των αρχαιολόγων.



Ιδανικά, ακριβώς κάτω από το σημείο όπου βρισκόταν το θεόρατο άγαλμα του Λέοντα, ομόκεντρη με τον τέλειο κύκλο που ορίζει ο λιθόκτιστος περίβολος του μνημείου, θα βρίσκεται η αίθουσα του Μεγάλου Μυστικού. Η διακεκριμένη αρχαιολόγος κα Χάιδω Κουκούλη, διευθύντρια επί 25 χρόνια (1975-2000) της Εφορείας Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων και του Μουσείου της Καβάλας, υπενθυμίζει πάντως ότι οι Αθηναίοι είχαν εκδώσει ψήφισμα που απαγόρευε τις ταφικές υπερβολές και την επίδειξη πλούτου, ισχύος κ.λπ. Οι ταφικές κατασκευές προσέλαβαν μεγαλοπρεπείς, «φαραονικές» διαστάσεις στο Βασίλειο της Μακεδονίας μετά από τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου οι οποίες μετέφεραν την ιδεολογία και τον χρυσό της Ανατολής στην Ελλάδα.

Είναι η Αμφίπολη μια «άλλη Βεργίνα»;
Η σημασία της ανακάλυψης είναι τεράστια και μπορεί να επηρεάσει πολλαπλά τη μοίρα, όχι μόνο της περιοχής, αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας. Η προϋπόθεση για κάτι τέτοιο, όμως, είναι ότι ο τύμβος είναι ασύλητος. Διότι, όσο πρωτότυπο, ογκώδες, εξαιρετικό κ.λπ και εάν είναι το ταφικό μνημείο, ακριβώς επειδή πρόκειται για μια «νεκρική κιβωτό» και όχι για ένα συνηθισμένο οικοδόμημα, η διαφορά έγκειται στο περιεχόμενό του. Και είναι αυτά τα ευρήματα που θα αναδείξουν την Αμφίπολη, ενδεχομένως αλλάζοντας ακόμη και ό,τι ήταν δεδομένο έως σήμερα για την ιστορία της Μακεδονίας. Διότι, εάν για παράδειγμα, στο Λόφο Καστά ανευρεθούν ανθρώπινα υπολείμματα, επιγραφές κ.λπ. που μαρτυρούν πέραν οποιασδήποτε αμφιβολίας ότι στην Αμφίπολη ετάφησαν μέλη της μακεδονικής δυναστείας, τότε τα βιβλία ιστορίας θα πρέπει να γραφούν από την αρχή. Φυσικά, οι αρχαιολόγοι επιμένουν ότι, ακόμη και εάν οι τυμβωρύχοι κατάφεραν να αρπάξουν ό,τι πολύτιμο υπήρχε από το μνημείο, ο θησαυρός του Λόφου Καστά παραμένει ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας.


Το πάνω μέρος του τμήματος της οροφής που στέγαζε το χώρο ανάμεσα στον πρώτο και το δεύτερο διαφραγματικό τείχο, πίσω ακριβώς από το σημείο όπου στέκονται οι Καρυάτιδες - Διακρίνεται πίσω το άνοιγμα στο δεύτερο διαφραγματικό τείχο που αποκαλύφθηκε μετά την απομάκρυνση όγκων χώματος και θραυσμάτων


Το πιθανότερο είναι ο τάφος να έχει συληθεί ή όχι;
Εάν ληφθούν υπόψιν τα μηνύματα, φανερά και μη, εκ μέρους του μόνου επίσημου φορέα ενημέρωσης, του ΥΠΠΟ, οι εκτιμήσεις είναι αντιφατικές. Μάλιστα, το υπουργείο αναγκάστηκε να προβεί σε ιδιαίτερη ανακοίνωση, διευκρινιστική σχετικών δηλώσεων της κας Κατερίνας Περιστέρη: «'Η ανασκαφική έρευνα θα δείξει αν ο τάφος έχει συληθεί ή όχι'.  Κάθε άλλη απόδοση της δήλωσής της συνεπώς δεν ευσταθεί». Η αλήθεια είναι ότι τόσο η κα Περιστέρη αρχικά, όσο και ο υπουργός Πολιτισμού κ. Κώστας Τασούλας λίγο αργότερα, υπαινίχθηκαν ότι το μνημείο ενδέχεται να αυτοπροστατεύτηκε επαρκώς από τους επίδοξους τυμβωρύχους. Ευρύτερα, οι γνώμες είναι διχασμένες, ακόμη και μεταξύ αρχαιολόγων. Για ορισμένους εξ αυτών, οι ακέφαλες Σφίγγες, οι οπές στους διαφραγματικούς τοίχους και κυρίως οι εκτεταμένες φθορές στις Καρυάτιδες αποτελούν αδιάψεστη μαρτυρία σύλησης.



Χαρακτηριστικά θραύσματα από τους ρόδακες, σε ερυθρό και κυανό χρώμα, που διακοσμούσαν την οροφή στο χώρο πίσω από τις Καρυάτιδες


Γιατί μένουν κρυφές οι «ακτινογραφίες» του Λόφου Καστά;
«Ενιαίο κτίριο με ενδιάμεσες διαιρέσεις, εξαιρετικής αρχιτεκτονικής, που διαφέρει από τους μακεδονικούς τάφους της εποχής» κρύβει ο Λόφος Καστά κατά την άποψη γεωλόγων. Την περίοδο 1998-'99 διενεργήθηκε έρευνα στον τύμβο από τρεις γεωφυσικούς (Λάζαρος Πολυμενάκος, Σταύρος Παπαμαρινόπουλος, Αθανάσιος Λιόσης) και την αρχαιολόγο Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη. Με τη μέθοδο της τρισδιάστατης σεισμικής τομογραφίας, χρησιμοποιώντας κύκλωμα γεωφώνων κ.λπ. οι τέσσερις επιστήμονες αποπειράθηκαν να ανιχνεύσουν το εσωτερικό του τεχνητού λόφου. Σύμφωνα με τη μελέτη τους που δημοσιεύτηκε το 2004 στο ειδικό βρετανικό περιοδικό αρχαιολογίας Archaelogical Prospection, τα σημεία «υψηλής ταχύτητας» που σημειώνονται με το γράμμα «H» μαρτυρούν την εκτεταμένη ύπαρξη λίθινων κατασκευών. Η αρχαιολόγος όμως θεωρεί τις ενδείξεις σημαντικές μεν αλλά ανεπιβεβαίωτες. Αντιθέτως, οι υπόλοιποι επιστήμονες είναι πεπεισμένοι ότι εάν η έρευνα δεν είχε διακοπεί το 1999 λόγω έλλειψης πόρων, θα είχαν καταστήσει τον τύμβο «διάφανο». Στο σχετικό διάγραμμα με την κάτοψη του Τύμβου διακρίνεται καθαρά, σαν λευκό ολόγραμμα η σύνθετη κατασκευή μέσα στο λόφο, πολύ μικρό μέρος της οποίας έχει αποκαλυφθεί έως σήμερα.


Χαρακτηριστικά θραύσματα από τους ρόδακες, σε ερυθρό και κυανό χρώμα, που διακοσμούσαν την οροφή στο χώρο πίσω από τις Καρυάτιδες


Γενικότερα, μεγάλη συζήτηση έχει προκληθεί το τελευταίο διάστημα για τα δεδομένα των γεωλογικών ερευνών. Κυκλοφορούν και ανακυκλώνονται «καυτά» ερωτήματα, όπως το γιατί δεν δόθηκε έγκαιρα η πρέπουσα σημασία στα ευρήματα των σχετικών μελετών, εφόσον ήταν πασιφανές ότι ο λόφος και γιατί η κα Περιστέρη ουδέποτε έκανε λόγο γι' αυτές τις μελέτες. Η κα Κουκούλη εξηγεί στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα ότι «τα ευρήματα της  γεωφυσικής έρευνας με σεισμικό τομογράφο που πραγματοποιήθηκε από την ΙΗ Εφορεια Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Καβάλας  με τη συνεργασία και την προσφορά του Πανεπιστημίου  Πατρών το 1998  δεν ήταν ξεκαθαρα αμέσως μετά από την έρευνα, ούτε  επαρκή. Απαιτούσαν περαιτέρω λεπτομερειακη γεωφυσική έρευνα και  ανασκαφική επαλήθευση η οποία προϋπέθετε φυσικά ειδική χρηματοδότηση». Η κ. Κουκούλη δήλωσε επίσης ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας στη δικαιοδοσία της οποίας υπαγόταν τότε η Αμφίπολη, είχε πολλές άλλες πιεστικές προτεραιότητες και ήταν εκ των πραγμάτων υποχρεωμένη να αναβάλει μια ούτως ή άλλως εκτεταμένη και πολυδάπανη ανασκαφή στο Λόφο Καστά.



Οι εργασίες αναστήλωσης και στερέωσης του χώρου προχωρούν κανονικά


Οι γεωφυσικοί ωστόσο επεξεργάστηκαν περαιτέρω τα δεδομένα -ένα μέλος μάλιστα της ομάδας, ο κ. Λ.Πολυμενάκος  τα συμπεριέλαβε  στη διδακτορική του διατριβή -και  μετά από λεπτομερειακή ανάλυση των υψηλών και χαμηλών ταχυτήτων που είχε καταγράψει ο σεισμικός τομογράφος, το 2004 προχώρησαν στη δημοσίευση της μελέτης στο περιοδικό Archaelogical Prospection, παρουσιάζοντας το προτεινόμενο μοντέλο εντόπισης του τάφου, το οποίο επίσης απαιτούσε επιπλέον γεωφυσικές έρευνες και ανασκαφική  τεκμηρίωση. Μετά από την συνταξιοδότηση της εφόρου αρχαιοτήτων Χ.Κουκούλη-Χρυσανθάκη στα τέλη του 1999 και την υπαγωγή της Αμφίπολης στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών το 2004, η ανασκαφική έρευνα στον τύμβο Καστά αφορούσε πλέον στη νέα Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών και η κ.Κατερίνα Περιστέρη πηρέ τη σκυτάλη.

Σε ό,τι αφορά μια άλλη έρευνα με γεωραντάρ η οποία έγινε πρόσφατα από το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής του ΤΕΙ Σερρών, ο υπεύθυνος, αναπληρωτής καθηγητής κ. Κώστας Παπαθεοδώρου διευκρινίζει ότι «παρά τα όσα έχουν κατά καιρούς δημοσιευθεί ή ανακοινωθεί στον τύπο, διαβεβαιώνω ότι δεν έχω δώσει στον τύπο αποτελέσματα ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή του λόφου Καστά. Οτιδήποτε έχει ανακοινωθεί και μάλιστα επ' ονόματί μου, είναι ανακριβές. Το μόνο που έχω να πω είναι ότι η γεωφυσική έρευνα με γεωραντάρ στη ευρύτερη περιοχή έχει γίνει με τη συνεργασία της ΚΗ' ΕΠΚΑ και της κ. Κατερίνας Περιστέρη προσωπικά. Για οτιδήποτε αφορά αυτή την συγκεκριμένη έρευνα, έχει ενημερωθεί προσωπικά η κα Περιστέρη, η οποία είναι υπεύθυνη για την ανασκαφή και η μόνη αρμόδια να κάνει ανακοινώσεις, όποτε αυτή κρίνει σκόπιμο».



Λεπτομέρεια από την προσπάθεια των αρχαιολόγων να αποκαλύψουν κάθε πτυχή του μοναδικού αυτού ευρήματος, της μιας εκ των δύο Καρυάτιδων


Γιατί είναι τόσο βαριά τραυματισμένη η μία Καρυάτιδα;
Κατά την εκτίμηση της γενικής γραμματέως του υπουργείου Πολιτισμού, κας Λίνας Μενδώνη, το γεγονός ότι η ανατολική Καρυάτιδα που αποκαλύφθηκε στην δεύτερη εσωτερική είσοδο του τάφου έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος του προσώπου της, οφείλεται σε φυσική φθορά των υλικών και σε πτώση του υπερκείμενου επιστυλίου. Άρα, κατά την άποψη της κας Μενδώνη αποκλείεται το ενδεχόμενο του βανδαλισμού από τυμβωρύχους, άποψη που ενισχύεται από την κάθετη ρωγμή που διατρέχει την λιγότερο φθαρμένη ανατολική Καρυάτιδα, η οποία, μάλλον υπέκυψε στην πίεση της οροφής. Ωστόσο, το ανησυχητικό στοιχείο είναι η απουσία των προτεταμένων (ή εκτεταμένων πλαγίως) χεριών των δύο Καρυάτιδων. Μήπως έχουν αφαιρεθεί από αρχαιοκάπηλους που αναζητούσαν το μέταλλο της συνάρθρωσης των χεριών με το σώμα των αγαλμάτων; Το ότι έχουν ανευρεθεί θραύσματα των δακτύλων τους, ίσως απομακρύνει αυτό το δυσάρεστο σενάριο.



Η Καρυάτιδα που κοσμεί την ανατολική πτέρυγα του ταφικού μνημείου, από την οποία δυστυχώς έχει αποκοπεί το πρόσωπό της


Πώς συνδέονται Σφίγγες, Καρυάτιδες και Λέων στον τάφο της Αμφίπολης;
Το στοιχείο που εντυπωσιάζει αμέσως, είναι ότι ο συνδυασμός των Σφιγγών και των Καρυάτιδων συνδέει ακόμη πιο στενά τη Βεργίνα με την Αμφίπολη: Στον περίφημο «Τάφο του Θρόνου ή της Ευρυδίκης» εμφανίζονταν τόσο οι Σφίγγες όσο και οι Καρυάτιδες, ως μικρογραφίες αγαλμάτων, στο θρόνο του συγκεκριμένου μνημείου. Δυστυχώς, όμως, τα συγκεκριμένα αγαλματίδια εκλάπησαν το 2001, υπό μυστηριώδεις συνθήκες, μέσα από τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας.

Ο Λέων, το σύμβολο κυριαρχίας που πιθανότατα δέσποζε στην κορυφή του Λόφου Καστά, μοιάζει με έργο του ίδιου εργαστηρίου που φιλοτέχνησε τουλάχιστον τις Σφίγγες. Συμβολικά, παραπέμπει σε κάποιον πολύ ισχυρό άνδρα, ενδεχομένως ακόμη και στον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο, καθώς σε ορισμένες από τις πάμπολλες απεικονίσεις του εμφανίζεται με χαρακτηριστικά λιονταριού.



Λεπτομέρειες από τα έργα αναστήλωσης και στερέωσης του εσωτερικού του ταφικού μνημείου


Γιατί δεν ανευρέθηκαν τα κεφάλια των σφιγγών της εισόδου;
Οι επιβλητικοί φρουροί του μνημείου, τα δύο ογκώδη αγάλματα που αποτελούν σταθερό μοτίβο παράξενου και τερατώδους πλάσματος κατά τη συλλογική φαντασία του αρχαίου κόσμου, συνιστούν από μόνοι τους μια μεγάλη πρόκληση. Το μυστήριο που καλύπτει την ακέφαλη παρουσία τους στο Λόφο Καστά δίνει λαβή για κάθε είδους σενάρια, όπως ότι συνεθλίβησαν στη διάρκεια ισχυρού σεισμού ή ότι καταστράφηκαν από το μένος φανατικών αντι-ειδωλολατρών, πιθανότατα χριστιανών. Βέβαια, το ότι παρέμεναν σχεδόν εξ ολοκλήρου εντοιχισμένες πίσω από την πλινθοδομή με την οποία είχε σφραγιστεί ο τάφος, περιπλέκει πολύ τα πράγματα. Οι αρχαιολόγοι που θεωρούν πιθανότερη τη σύληση του τάφου πιστεύουν ότι οι τυμβωρύχοι απέκοψαν τα κεφάλια στα νεότερα χρόνια και σήμερα βρίσκονται σε κάποια ιδιωτική συλλογή.

Η ψιλή επιχωμάτωση ήταν μια συνήθης τακτική για τη σφράγιση τάφων στην Αρχαία Ελλάδα;
Σύμφωνα με κάποιους αρχαιολόγους πρόκειται για μοναδικό φαινόμενο στις ταφικές πρακτικές των Ελλήνων. Οι θάλαμοι του τάφου στο Λόφο Καστά έχουν βρεθεί πλήρεις αργιλώδους χώματος, η χαλαρή υφή του οποίου παραπέμπει σε ανθρώπινη παρέμβαση και όχι σε κάποια καθίζηση του υπερκείμενου εδάφους. Η επιχωμάτωση, η οποία παίζει ρόλο μέσου συντήρησης, και θωράκισης του τάφου, ήταν χαρακτηριστική των αιγυπτιακών ταφικών μεθόδων. Το ότι ο Μέγας Αλέξανδρος αντιλαμβανόταν τον εαυτό του ως ισάξιο των θεοτήτων της Αιγύπτου, θρυλείται ότι επιθυμούσε να ταφεί εκεί κ.λπ, εξάπτουν τη φαντασία όσων ελπίζουν πως στο Λόφο Καστά κρύβεται η, επί χιλιετίες χαμένη, σορός του Μακεδόνα στρατηλάτη -όσο απίθανο και εάν είναι αυτό βάσει των ιστορικών πηγών. 

Τι συμβολίζει η επιλογή της ιωνικής τεχνοτροπίας στα «κιονόκρανα»;
Το σενάριο «Ρωξάνη», δηλαδή η πιθανότητα ένοικος του τάφου της Αμφιπόλεως να είναι η σύζυγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υποτίθεται ότι ενισχύθηκε από τα ιωνικού ρυθμού επιστύλια στην είσοδο του μνημείου. Ωστόσο, όπως διευκρινίζουν έμπειροι -και ψύχραιμοι- αρχαιολόγοι, όπως η κα Χάιδω Κουκούλη, «η εκάστοτε τεχνοτροπία διακόσμησης επαφίετο στον καλλιτέχνη και βέβαια σε εκείνον που παρήγγειλε το μνημείο. Ο ιωνικός ρυθμός δεν παραπέμπει απαραιτήτως σε νεκρό θηλυκού γένους». Εξάλλου, είναι γνωστό ότι στις ανασκαφές της Βεργίνας, το 1985, βρέθηκε μακεδονικός τάφος με ιωνική πρόσοψη, ο οποίος μάλλον ανήκε σε επιφανή στρατιωτικό.




Η Δυτική Καρυάτιδα σε όλο της το μεγαλείο


Γιατί οι αρχαιολόγοι και οι λοιποί ειδικοί είναι πραγματικές «σφίγγες»;
Η δεοντολογία επιβάλλει στους επιστήμονες να μιλούν βάσει τεκμηριωμένων αποδείξεων και επιβεβαιωμένων δεδομένων. Παρόλ' αυτά, επειδή δεν υπάρχει μία και μόνη αλήθεια, ούτε καν στο χώρο της επιστήμης, στη συντριπτική τους πλειονότητα αρχαιολόγοι, ιστορικοί, αρχιτέκτονες και λοιποί ειδικοί δεν διακινδυνεύουν να κάνουν υποθέσεις -τουλάχιστον δημοσίως. Κι αυτό διότι ενδέχεται να διαψευσθούν από το επόμενο εύρημα αλλά και επειδή στην περίπτωση του τύμβου της Αμφιπόλεως ισχύουν δύο ειδικές συνθήκες: Η ροή της πληροφόρησης ελέγχεται ασφυκτικά και αποκλειστικά από το Υπουργείο Πολιτισμού, ενώ πρόσβαση στον καθαυτό χώρο της αρχαιολογικής ανασκαφής δεν έχει κανείς άλλος εκτός από την επικεφαλής των εργασιών, τους συνεργάτες της, τους εκπροσώπους του ΥΠΠΟ και τα τεχνικά συνεργεία. Και εάν ήδη αμφισβητούνται στοιχεία που θεωρούνται επαρκώς τεκμηριωμένα, όπως πχ ότι ο Λέων βρισκόταν στην κορυφή του Λόφου Καστά ή ότι ο τάφος χρονολογείται στο τέλος του 4ου πΧ αιώνα, όταν η ανασκαφή φέρει στο φως τα πρώτα πολυαναμενόμενα κρίσιμα ευρήματα, τότε θα πυροδοτηθεί και η μητέρα όλων των μαχών εντός της αρχαιολογικής κοινότητας.

Πότε θα αποκαλυφθεί το περιεχόμενο του Τύμβου;
Οποιαδήποτε πρόβλεψη απαγορεύεται δια ροπάλου και οι υπεύθυνοι αρνούνται πεισματικά να δώσουν έστω και την παραμικρή υπόνοια χρονοδιαγράμματος για τις ανασκαφικές έρευνες. Ο υπουργός Πολιτισμού κ. Κώστας Τασούλας επαναλαμβάνει ότι «το μνημείο θα μιλήσει» -και μάλλον θα το κάνει σύντομα καθώς αυτή η «άσκηση υπομονής», όχι μόνο για κάθε Έλληνα αλλά και για την παγκόσμια κοινότητα που επιδεικνύει έντονο ενδιαφέρον, θα λάβει τέλος.
Ανεπίσημα εικάζεται ότι, εκτός απροόπτου και εφόσον ολοκληρωθεί η εσωτερική στήριξη της οροφής, των διαχωριστικών τοίχων κ.λπ. η διείσδυση στα σπλάχνα του τύμβου είναι υπόθεση μερικών εβδομάδων. Εξάλλου αυτή είναι η προτεραιότητα της αρχαιολογικής επιχείρησης, όπως φαίνεται από το είδος των έως τώρα εργασιών -αλλά και την βούληση εκ μέρους της πολιτείας.