Το αυγό του φιδιού που επωάζεται;
Δύο χώρες της Νότιας Αφρικής Zambia και Zimbabue, αρνιόντουσαν να δεχτούν τις αμερικάνικες προσφορές ενός γενετικά τροποποιημένου καλαμποκιού που θα τις βοηθούσε να αντιμετωπίσουν την κρίση που περνούσε η παραγωγή τροφίμων και οδηγούσε χιλιάδες ανθρώπους στη λιμοκτονία.


Είναι μιάμιση ώρα δρόμος στις ανηφόρες και τις κατηφόρες από τη Νότια πόλη του Μεξικού του Oaxaca μέχρι το χωριό Capulalpan, ένας οικισμός χιλίων πεντακοσίων ανθρώπων φωλιασμένων στα ορεινά Sierra Norte, Iνδιάνοι της περιοχής Zacateca που έχουν διατηρήσει την πολιτιστική τους ακεραιότητα.
Τον περασμένο χειμώνα μια ομάδα γεωπόνων του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Berkeley, δημοσίευσε ένα έγγραφο στην εφημερίδα "Nature" υποστηρίζοντας ότι γονίδια από γενετικά μεταλλαγμένο καλαμπόκι είχαν ανακαλυφθεί σε τοπικές ποικιλίες καλαμποκιού καλλιεργημένο στην Capulalpan. Τα νέα διαδόθηκαν γρήγορα.
Οι ντόπιοι κάτοικοι στην Capulalpan δεν είχαν καταλάβει τι σήμαινε γενετική τροποποίηση μέχρι που βρήκαν ότι τα γονίδια κυκλοφορούσαν στις καλλιέργειές τους. Η γενετική τροποποίηση εμπεριέχει την εισαγωγή των γονιδίων ενός ξεχωριστού οργανισμού σ' ένα καλαμπόκι ή σε οποιοδήποτε από τα τρόφιμα της συγκομιδής - προκειμένου να εκφράσει ένα επιθυμητό χαρακτηριστικό. Η Olga Maldonado, η πρώτη κάτοικος του χωριού Capulalpan που ανακάλυψε τα γενετικά στοιχεία στο καλαμπόκι της, ήταν ιδιαίτερα συγχυσμένη. Ίσως να προέρχονται τα συστατικά αυτά από κάποιο άλλο φυτό ή ζώο - το οποίο έχει κάποιο άλλο συστατικό που είναι διαφορετικό από το καλαμπόκι.
Η αμερικανική διατροφή
Οι Αμερικάνοι τρώνε γενετικά τροποποιημένα προϊόντα επί καθημερινής βάσης. Μια βόλτα στο super market της περιοχής σου αν κάνεις, θα βρεις αυτά τα προϊόντα στα δημητριακά που τρώμε για πρωινό, στα τυποποιημένα ροφήματα και στα φαγητά. Το πιο δημοφιλές γλυκαντικό σήμερα δεν είναι η ζάχαρη αλλά το σιρόπι καλαμποκιού. Γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι και φασόλια από σόγια δίνονται σαν τροφή στα ζώα, έτσι βρίσκεται στο μπιφτέκι μας, στο χοιρινό μας, στο κοτόπουλο μας, στο γάλα μας. Την περασμένη πενταετία, τα προϊόντα που υπέστησαν γενετική τροποποίηση διέφυγαν της προσοχής του αμερικάνικου διατροφικού συστήματος. Τώρα όμως αυτοί οι οργανισμοί βρίσκονται στο Μεξικό -το οποίο είχε εδώ και τέσσερα χρόνια απαγορεύσει τη φύτευση των γενετικά τροποποιημένων σπόρων. Εάν τα γενετικά χαρακτηριστικά έφτασαν στην μικρή περιοχή της Capulalpan, σε ποιο άλλο μέρος τότε πρόκειται να φτάσουν;
Τα προβλήματα όμως ήρθαν στην επιφάνεια όταν η Olga διέκρινε ότι μερικά καλαμπόκια στο χωράφι της δεν είχαν την ανάπτυξη στην οποία αυτή είχε συνηθίσει. Αρκετοί άλλοι ντόπιοι στο χωριό είχαν παρόμοια προβλήματα. Τίποτα που να ήταν καταστροφικό. Απλά η σοδειά τους είχε κοπεί και μάλιστα σε μια περιοχή όπου το καλαμπόκι αποτελεί βασικό παράγοντα στην οικονομική και πολιτιστική ζωή της περιοχής.
Πώς θα μπορούσε η μεταλλαγμένη σοδειά να έχει φτάσει στα χωράφια της απομακρυσμένης περιοχής του Μεξικού; Στην Capulalpan, η Olga θυμάται το εαυτό της να αγοράζει μερικό καλαμπόκι από το τοπικό κατάστημα, με εισαγόμενα. Δεν γνωρίζει βέβαια ότι το κράτος απαγόρευσε τη φύτευση και νόμισε ότι θα δοκίμαζε κάποιο, εκτός από αυτό που καλλιεργούνταν στα χωράφια της. "Δεν φύτεψα αυτό το καλαμπόκι από περιέργεια" λέει. "Το αγόρασα από κρατικό κατάστημα και το φύτεψα να δω αν είναι καλύτερο από το δικό μας. Και επειδή υπήρχε περισσότερο καλαμπόκι σε κάθε φυτό".
Ο γενετικός μηχανισμός έχει μεταμορφώσει την αμερικάνικη γεωργία. Ακριβώς σε έξι χρόνια 34% του καλαμποκιού μας, 75% της σόγιας μας, 70% του βαμβακιού μας είναι γενετικά τροποποιημένα. Γενετικά τροποποιημένες πατάτες, ντομάτες και σιτάρι έχουν παραδοθεί για μαζική παραγωγή. Οι ισχυρές δυνάμεις πίσω από την ανάπτυξη της ίδιας της τεχνολογίας είναι ακριβώς πέντε εταιρείες -Dow, DuPont, Syngenta, Aventis και Monsanto- οι οποίες ελέγχουν τρεις από τέσσερις κάθε φορά πατέντες που βγαίνουν τα τελευταία 10 χρόνια για γενετικά τροποποιημένες σοδειές. Και 90% του γενετικά τροποποιημένου σπόρου που η τεχνολογία εμφύτευσε σε όλον τον κόσμο είτε ανήκε σε μία εταιρεία από αυτές είτε του έχει χορηγηθεί άδεια από αυτήν.
H όλη ιδέα του χειρισμού της γενετικής δομής ενός ζωντανού οργανισμού έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια σε όλον τον κόσμο. Δύο χώρες της Νότιας Αφρικής, Zambia και Zimbabue, αρνιόντουσαν να δεχτούν τις αμερικάνικες προσφορές ενός γενετικά τροποποιημένου καλαμποκιού που θα τις βοηθούσε να αντιμετωπίσουν την κρίση που περνούσε η παραγωγή τροφίμων και οδηγούσε χιλιάδες ανθρώπους στη λιμοκτονία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε να αντιμετωπίσει μια πιθανή πρόκληση εκ μέρους της Αμερικής στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αναφορικά με τα περιοριστικά ευρωπαϊκά μέτρα που ελήφθησαν για την εισαγωγή των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Σε χώρες μακρινές όπως η Γαλλία, Ινδίες και η Νέα Ζηλανδία, η νέα τεχνολογία ξεσήκωσε μεγάλες διαδηλώσεις. Συνολικά, περισσότερες από τριάντα χώρες έχουν επιβάλλει είτε μια γενική απαγόρευση, είτε αυστηρά περιοριστικά μέτρα στις εισαγωγές των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών που προέρχονται από την Αμερική.
Η ανεξέλεγκτη διασπορά τους
Τα νέα από το Μεξικό ενέτειναν τις ανησυχίες σε όλον τον κόσμο διαδίδoντας ότι η γενετική τροποποίηση βρισκόταν εκτός ελέγχου. O Execquel Ezcurra, ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικολογίας του Μεξικού δήλωσε στην εφημερίδα La Jornada "το πιο σημαντικό από αυτά τα ευρήματα, είναι ότι οι δημιουργίες μετάλλαξης κινούνται γρήγορα στο περιβάλλον. Είναι καιρός να αναθεωρήσουμε τους τρόπους που εγγυώνται την βιολογική μας ασφάλεια"
Ο Dr Norman Ell Strand, καθηγητής γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Riverside, και ένας από τους πιο διαπρεπείς επιστήμονες της χώρας στη γενετική καλαμποκιού, ισχυρίζεται ότι καλαμπόκι γονιμοποιείται ελεύθερα, η γύρη μπορεί να πεταχτεί με τον αέρα ή να μεταφερθεί κατά κάποιον άλλον τρόπο σε ένα άλλο φυτό με σκοπό να το γονιμοποιήσει.
Ο Frank Mclain είναι αγρότης με οικογενειακές καλλιέργειες στην κεντρική Αιόβα.
Αλλά όπως οι περισσότεροι αγρότες, αυτός τώρα εξαρτάται από τις πολυεθνικές αγροτικές επιχειρήσεις που διέπουν το αμερικάνικο σύστημα παραγωγής τροφίμων. Για να μεγαλώσει τους σπόρους μετάλλαξης, πρέπει ο Frank να συμφωνήσει με τους όρους της Monsanto. Κάθε χρόνο ο Frank υπογράφει ένα συμβόλαιο με την Monsanto για το προστατευόμενο Bt καλαμπόκι και Roundup Ready σόγια δεσμευμένος όμως να μην το ξαναφυτέψει την επόμενη εποχή - το οποίο σημαίνει ότι η Monsanto θ' αρχίσει να του το ξαναπουλάει την επόμενη χρονιά.
Άλλα είτε του αρέσει να το σκέφτεται είτε όχι, η μοίρα του Frank είναι ίδια με τη μοίρα της Olga Maldonado όπως επίσης και των άλλων αγροτών. Επιπλέον είναι ακόμη πιθανόν, μεταξύ των άλλων μικρών πιθανοτήτων, ο Frank να μεγαλώνει τον ίδιο τύπο καλαμποκιού με αυτό που βγήκε στην επιφάνεια στη Capulalpan.













Πώς γίνεται η μετάλλαξη
Ο Mike Lee κάνει μια έρευνα προκειμένου να αυξήσει τη θρεπτική αξία του καλαμποκιού με το να εισάγει στο έμβρυο του καλαμποκιού το πιο θρεπτικό μέρος χοιρινού.
O Mike Lee εξηγεί: "Εσύ απλώς κινητοποιείς αυτά τα μόρια μέσα στον σπόρο με πολύ μεγάλη ταχύτητα, τόσο γρήγορα που μπορούν να συγκρουστούν με τις κυτταρικές μεμβράνες, να μπουν μέσα στον πυρήνα και έπειτα με κάποια διαδικασία που δεν είναι απολύτως κατανοητή, το DNA που σκεπάζει εκείνα τα χρυσά μόρια, εντάσσονται στα χρωμοσώματα του καλαμποκιού. Θα αρχίσουν να σχηματίζουν ρίζες και κλαδιά και ένα νέο φυτό εμφανίζεται, που ελπίζουμε ότι θα φέρει τώρα εκείνα τα γονίδια στα χρωμοσώματά τους. Αυτό ονομάζεται γενετική τροποποίηση στην πράξη, αναμιγνύοντας τη γενετική υπόσταση δύο οργανισμών που περιέργως δεν θα μπορούσαν να αναμειχθούν ποτέ στη φύση. Έχει επιτευχθεί το ίδιο και με γονίδια ψαριών στις φράουλες, γονίδια αγελάδων στη ζάχαρη και στη σόγια, γονίδια κοτόπουλου στο καλαμπόκι και τώρα ο Lee ισχυρίζεται ότι θα αυξήσει τη θρεπτική αξία του καλαμποκιού με χοιρινό γάλα.
Για τον Lee και άλλους επιστήμονες η τεχνολογία αυτή έχει τεράστια δυνατότητα να αυξήσει τη σοδειά, να κάνει τη διατροφή πιο θρεπτική και να αναπτύξει νέες ποικιλίες καλαμποκιού που προσαρμόζονται καλύτερα στις κλιματολογικές συνθήκες και στις ασθένειες που κυκλοφορούν και που γενικά απειλούν την τροφική παραγωγή". "Γι' αυτό το λόγο ασχολούμαι με αυτήν την έρευνα", λέει ο Lee, "για να δημιουργήσω και άλλες εκδοχές των ήδη υπαρχόντων φυτών τα οποία να είναι λίγο πιο χρήσιμα για τις ανάγκες και επιθυμίες της κοινωνίας".
Άνθρωποι σαν τον Lee, δεν είναι αυτοί που οδηγούν την ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας. Τα δημόσια πανεπιστήμια ενισχύονται οικονομικά από ιδιώτες για έρευνες αναζητώντας να βρουν προϊόντα που θα χρησιμοποιηθούν εκεί όπου υπάρχουν μεγαλύτερες αγορές...
Η Monsanto μόνη της δαπάνησε τουλάχιστον ένα δισ. δολάρια σε βιοτεχνολογική έρευνα. Άλλες εταιρείες -Dupont, Dow, Aventis και Syngenta - ξόδεψαν επίσης πολλά δισ. σε έρευνα. Τα συμφέροντα για αυτές τις εταιρείες είναι τεράστια.
Αρκετές μελέτες προσδιορίζουν τη μακροπρόθεσμη επιρροή των γενετικώς τροποποιημένων προϊόντων στο περιβάλλον ή στην ανθρώπινη υγεία. Όπως ο Benbrook (πρώην διευθύνων σύμβουλος του τμήματος Γεωργίας της Ακαδημίας Επιστημών) επεγηξεί "Προωθητές της τεχνολογίας και κυρίως η ομοσπονδιακή κυβέρνηση στις αρχές της δεκαετίας του 90 αγκάλιασε την βιοτεχνολογία με τόσο ενθουσιασμό που δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον για τα ουσιώδη προβλήματα".
Οι επιπτώσεις
Σαν αποτέλεσμα, δεν υπήρχε καμία σοβαρή επιστημονική προσπάθεια στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη μεγαλύτερη διάρκεια της δεκαετίας του '90, σχετικά με τους κινδύνους της βιοτεχνολογίας.
Αυτοί οι κίνδυνοι, σημείωσαν την εμφάνιση σοβαρών αλλεργιών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντιδράσεις στα ανθρώπινα όντα. Η όλο και αναπτυσσόμενη αντίσταση των παρασίτων στα bt τοξίνες, η ύπαρξη των by στο ίζημα, απειλώντας ολόκληρους πληθυσμούς αθώων εντόμων, τα παρατημένα υπολείμματα στο έδαφος από Roundup Ready βοτανοκτόνα θα μπορούσαν να αλλοιώσουν τις επόμενες σοδειές καθώς και τη διασταύρωση γονιδίων με τα συγγενικά αγριόχορτα. Απρομελέτητες περιβαλλοντικές επιπτώσεις εμφανίζονται στον κόσμο. Στον Καναδά, bt τοξίνες που παράγονται από bt καλαμπόκι, βρέθηκαν στον πάτο του ποταμού St Lawrence - oι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν δυναμικά το έδαφος του ποταμού και τη θαλάσσια ζωή. Σύμφωνα με μια εκτίμηση του Αμερικάνικου Τμήματος της Οικονομικής Έρευνας και Επιστήμης της ίδιας της Γεωπονίας την περασμένη άνοιξη, οι σοδειές με γενετικώς μεταλλαγμένους σπόρους δεν είναι πιο εύφορες από αυτές με τους κλασικούς σπόρους και αρχίζουν ήδη να παρακμάζουν, κυρίως εξαιτίας της υπερενέργειας που παίρνει το φυτό για να παράγει το δικό του εντομοκτόνο.
Ακόμα και ο εκπρόσωπος της βιομηχανίας στην Ουάσιγκτον, Dr Mike Phillips, εξειδικευμένος του τμήματος διατροφής και γεωργίας της βιομηχανίας του εμπορικού συγκροτήματος BIO, παραδέχεται ότι οι επιστήμονες της βιομηχανίας έχουν παρακολουθήσει μόνο την τροχιά επιρροής των γενετικά μεταλλαγμένων οργανισμών "για οκτώ ή εννέα γενεές". Στα πλαίσια όμως εξέλιξης, αυτός ο χρόνος δεν είναι καθόλου επαρκής. Αλλά από τη στιγμή που ένας σπόρος τρανσγένεσης εισάγεται, η εξελικτική δυναμική των ζωντανών οργανισμών εξασφαλίζουν ότι τυχόν ελαφρές επιπτώσεις θα συνεχιστούν να υπάρχουν για εκατοντάδες χρόνια, ενώ στην πραγματικότητα δε θα σταματήσουν ποτέ ούτε μια φορά να εξαπλώνονται στο περιβάλλον.
Τον Αύγουστο του περασμένου χρόνου, κορυφαία στελέχη των τεσσάρων τοπικών γραφείων της Επιτροπής Προστασίας Περιβάλλοντος έστειλαν υπόμνημα στους ανώτερούς τους στην Ουάσιγκτον εκφράζοντας την ανησυχία τους σχετικά με την έλλειψη ρυθμιστικής αρχής. Ένα χρόνο αργότερα η επιτροπή δεν είχε θεσπίσει ακόμη κανονισμούς που να υποστηρίζουν μακροπρόθεσμο έλεγχο αυτών των σπόρων μέσα στο χωράφι.
Όταν ο αέρας κάνει το "θαύμα" του
Η Laura Krause είναι μια αγρότισσα με μια μικρή φάρμα όπου καλλιεργεί καλαμπόκι, μπρόκολο, πατάτες και καρότα. Το χωράφι που καλλιεργεί το καλαμπόκι ποικίλει από φυτά διαφόρων υψών. Το χωράφι της είναι γεμάτο από έντομα και τα πουλιά πετάνε μέσα και έξω. Η Krause αγόρασε τη φάρμα εδώ και δέκα χρόνια και συνεχίζει να καλλιεργεί το δικό της καλαμπόκι, μια ποικιλία ανεπτυγμένη από τον ιδιοκτήτη αυτής της γης πριν από εκατό χρόνια, ξανακαλλιεργώντας το κάθε χρόνο. Η Krouse πουλά τους σπόρους σε άλλους αγρότες.
Αλλά όχι αυτήν την χρονιά. Το Φλεβάρη αυτή έστειλε τους σπόρους της σε ένα τοπικό εργαστήρι για τις κλασικές εξετάσεις ρουτίνας. Επειδή είναι αγρότισσα με πιστοποιητικό ότι πουλά φυσικά προϊόντα, οι πελάτες της ήθελαν να βεβαιωθούν αν υπάρχουν τρανσγονίδια στο καλαμπόκι της. Τελικά αυτή ανακάλυψε ότι γενετικά τροποποιημένα γονίδια βρίσκονταν στις καλλιέργειές της. Οι εξετάσεις δεν της έδειξαν ακριβώς ποια ποικιλία αλλά αυτή έχασε το πιστοποιητικό της και η τιμή του καλαμποκιού της έπεσε στη μισή.
Τώρα, όπως η Olga Maldonado στην Oaxaca έτσι και η Laura Krause έχει τρανσγονίδια στο καλαμπόκι της είτε το θέλει είτε όχι. Πώς έφτασε εκεί; Η γύρη του καλαμποκιού που περιέχει τρανσγονίδια θα μπορούσε να έρθει από τον τοπικό έμπορο, που υποτίθεται ότι καθαρίζει το φορτηγό του πριν επισκεφθεί καλλιέργειες με φυσικούς σπόρους ή το πιο πιθανόν, που και η ίδια πιστεύει, ότι θα ήρθε από γύρη που παρασύρθηκε με τον αέρα από το διπλανό χωράφι.
Η γύρη του καλαμποκιού είναι γνωστό ότι μπορεί να παρασυρθεί με τον αέρα περίπου έξι μίλια. Επίσης σε τέτοιες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποια νομική κάλυψη ή αποζημίωση για την καταστροφή της καλλιέργειας από γενετικώς τροποποιημένη γύρη.



Πιέσεις για απελευθέρωση των μεταλλαγμένων
Όπως και για το Μεξικό, η βιοτεχνολογική βιομηχανία ούτε καν φιλονικεί πλέον με τους ισχυρισμούς της Chapela ότι το καλαμπόκι τρανσγένεσης προσπέρασε αυτόν τον "θωρηκτό τοίχο" και τράβηξε μπροστά στην Oaxaca. Ο Dr Phillips της BIO λέει ότι "εάν είσαι η κυβέρνηση του Μεξικού", "λογικά θα έχεις πάρει το μάθημα ότι δηλαδή είναι πολύ δύσκολο να κρατήσεις μια νέα τεχνολογία μακριά από τα σύνορά σου για να μην εισχωρήσει στο βιολογικό σύστημα. Είναι χρέος λοιπόν της Μεξικάνικης κυβέρνησης να προχωρήσει τη διαδικασία της και να αντικαταστήσει τη νομοθεσία έτσι ώστε να αρχίσουν αυτά τα προϊόντα να εισάγονται και να δώσει την ευκαιρία στους αγρότες να επιλέξουν".
Ο σύνδεσμος αμερικάνων καλλιεργητών καλαμποκιού, που αντιπροσωπεύει τους παραγωγούς καλαμποκιού σε είκοσι οκτώ πολιτείες, εκτιμά ότι οι αγρότες αμερικάνικου καλαμποκιού έχουν χάσει περισσότερο από 814 εκατ. δολάρια σε πωλήσεις του εξωτερικού τα τελευταία πέντε χρόνια σαν αποτέλεσμα των περιοριστικών μέτρων στα εισαγόμενα γενετικά τροποποιημένα φαγητά που επιβάλλονται από την Ευρώπη, την Ιαπωνία και από άλλους παγκόσμιους αγοραστές. Αυτός ο τεράστιος αριθμός ούτε καν δίνει κάποια επεξήγηση για τις μειωμένες τιμές που λαμβάνουν τώρα οι αγρότες για το καλαμπόκι τους σαν αποτέλεσμα της υπερπαραγωγής (ή του μη εξαγόμενου καλαμποκιού) στην εγχώρια αγορά - με επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο των αγροτών που το πιο πρόσφατο κονδύλι προσδιορίζεται στο ποσό των 20 εκατ. για επιχορηγήσεις. Για κάθε φορολογούμενο Αμερικάνο αυτό αναλογεί σαν προσωπική του επιδότηση προς τη βιοτεχνολογική βιομηχανία.
Μέχρι τώρα, τα γεγονότα δεν είναι καθησυχαστικά. Αγρότες όπως η Laura Krause και η Olga Maldonado έχουν ήδη, γίνει αποδέκτες τρανσγονιδίων που δεν ήθελαν και τα οποία εξαπλώνονται πέρα από κάθε όριο έλεγχου.
Βρισκόμενος στο εξοχικό του στο Berkeley, στην Καλιφόρνια, ο Ignacio Chapela, o επιστήμονας που προκάλεσε τη διαμάχη στο Μεξικό, σχολιάζει: "Το γονίδιο βρίσκεται έξω από το μπουκάλι. Αυτό που πρέπει να αντιμετωπίσουμε τώρα είναι τα σχεδόν χιλιάδες διαφορετικά γονίδια που ακόμα παραμένουν μέσα στα μπουκάλια τους και το ερώτημα είναι το εξής: Θέλουμε εμείς να διατηρήσουμε αυτά τα μπουκάλια κλειστά ή να τα ανοίξουμε;"

*Είναι ανταποκριτής του "Νow". Πολλά ρεπορτάζ του έχουν δημοσιευθεί σε σημαντικά αμερικάνικα περιοδικά. Το παραπάνω άρθρο του βασίστηκε σε έρευνά του κατόπιν εντολής του Ινστιτούτου Έρευνας του "Nation" .Του Μαρκ Σαπίρο από το περιοδικό The Nation *



Μετάφραση: Έφη Τούλα









Πηγή....epohi.gr